“อยู่กับก๋ง” หยก บูรพา แต่งราวปี พ.ศ.๒๕๑๙ เนื้อเรื่องเป็นภาพชีวิตย้อนหลังไปเมื่อประมาณยี่สิบกว่าปี ผู้แต่งได้เขียนจากประสบการณ์จริงด้วยวิธีให้ตัวเอกของเรื่อง คือ เด็กผู้ชายชื่อหยก เล่าถึงชีวิตวัยเยาว์ที่อยู่กับก๋งชาวจีนผู้อพยพจากผืนแผ่นดินบ้านเกิดมาอยู่ในประเทศไทย
“อยู่กับก๋ง” เล่าถึงชีวิตความเป็นอยู่ของคนจีนที่เข้ามาอยู่ในเมืองไทยสมัยเริ่มแรก ความสัมพันธ์ระหว่างคนจีนกับคนไทย ชีวิตชาวห้องแถวในชนบท นอกจากนั้นผู้แต่งได้พยายามสอดใส่ทัศนคติต่อชีวิต สังคม วัฒนธรรมการดำเนินชีวิตและอาชีพของคนจีนที่ออกจากแผ่นดินบ้านเกิดเมืองนอนมาด้วยความหวังว่าอนาคตจะต้องดีกว่าอดีตและปัจจุบัน
ชีวิตก๋งบนผืนแผ่นดินไทยเป็นชีวิตของคนธรรมดาสามัญที่จากแผ่นดินบ้านเกิดมาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ก๋งทำงานเลี้ยงชีพตนเองและผู้อื่นที่อยู่ในความรับผิดชอบอย่างจริงจัง เอื้อเฟื้อต่อเพื่อนบ้าน เกรงกลัวและรักษากฎหมายบ้านเมืองไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ารักษาขนบธรรมเนียมประเพณีและกฎแห่งกรรมตามคติความเชื่อแห่งจีนเก่า และที่สำคัญก๋งมีความเข้าใจในความเป็นไทย รักคนไทย บำเพ็ญตนเยี่ยงพลเมืองดีตลอดชีวิตอันยากไร้ เทิดทูลองค์พระมหากษัตริย์ด้วยความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ก๋งได้พยายามถ่ายทอดความสำนึกดังกล่าวให้แก่หยกหลานชายคนเดียวของก๋งและคนอื่นๆ ตามโอกาสอันควร ขณะเดียวกันก๋งก็สงวนสิ่งที่ดีงามอันเป็นวัฒนธรรมดั้งเดิมของประเทศบ้านเกิดเมืองนอน เพราะก๋งเห็นว่าเป็นสิ่งที่ดีงามและไม่ขัดกับสิ่งแวดล้อมใหม่ที่ก๋งมาอยู่ และหยกจึงเป็นตัวแทนของเด็กชาวจีนที่เกิดในเมืองไทย เมื่อได้รับการอบรมสั่งสอนจากผู้มีคุณธรรมเช่นก๋ง หยกจึงเป็นตัวแทนของเด็กไทยเชื้อสายจีนที่ความสำนึกอย่างแน่นแฟ้นว่าเป็นคนไทย
“ฉันเก็บเครื่องนอนอย่างเรียบร้อยทุกครั้ง เพราะก๋งพร่ำสอนฉันว่าสิ่งเหล่านี้มีคุณค่าต่อชีวิตของเราหมอนเป็นที่รองหัวซึ่งเป็นของสูงสุดในร่างกาย เสื่อเป็นเครื่องรองให้เราพ้นจากความสกปรกของธุลีดิน ผ้าห่มให้ความอบอุ่นและมุ้งกันเราให้พ้นจากการรบกวนของสัตว์ประเภทเลื้อยคลานและแมลง”
“คนที่ไม่เป็นระเบียบชีวิตจะยุ่งเหยิง คนที่ไม่รักความสะอาดจะหาความสดชื่นแจ่มใสไม่ได้ และคนที่ไม่รักความสุจริตชีวิตจะมีมลทิน”
“ไม่ต้องอายที่เป็นคนจน แต่ควรอายที่เป็นคนเลว เพราะความจน ความรวยเราเลือกไม่ได้ แต่ความดีความเลวเราเลือกทำ เลือกเว้นได้”
“เด็กห้องแถวกลางตลาดอย่างฉัน ก็ต้องหัดทำงานได้สารพัดอย่าง ไม่ว่างานหนักหรืองานเบา มันเป็นความจำเป็นโดยมีความจนเป็นนายคอยชี้นิ้วบัญชา ความดิ้นรนเป็นมือที่คอยผลักดัน ความเพียรเป็นพี่เลี้ยงคอยพยุงไม่ให้ระทดท้อ...”
“คนที่ร่ำรวยแล้วยังไม่ยอมหยุดนิ่งละเว้นการสะสม แล้วคนจนๆอย่างเราจะอยู่เฉยๆได้อย่างไร...”
“เทพเจ้าแห่งโชคดีไม่เคยเอื้อมมือมาแตะหน้าผากอวยชัยคนเกียจคร้านเลย”
“ก๋งเพียรสอนให้ฉันยอมรับความเป็นจริงของชีวิต มีความมั่นใจในตัวเองและเข้มแข็งต่อการบุกบั่นเพื่อความอยู่รอด ข้อคิดพื้นๆของก๋งทำให้ฉันเข้าใจฐานะที่แท้จริงของตนเอง ทำให้ฉันเป็นสุขได้ในความขัดสนจนยากและไม่ท้อแท้”
“คนที่เขารวยได้น่ะเพราะเขามีโอกาสและมีความสามารถไม่ใช่ดวงดีแล้วจะร่ำรวยได้ ก่อนจะสร้างตัวได้สำเร็จเขาจะต้องผ่านการทำงานหนักมาแล้วด้วย รู้จักหาเงิน รู้จักเก็บออม รู้จักคิดหาช่องทางต่อทุน ฐานะของเขาจึงเป็นปึกแผ่นขึ้นมาได้ ไม่มีใครโชคดีถึงกับนอนขี้เกียจข้างถนนแล้วเทวดาจะโยนถุงเงินลงมาให้ถึงหน้าตัก”
“เขาไม่อยากเป็นเพื่อนกับเราก็ตามใจเขา แต่อย่าโกรธหรือเกลียดชังเขา ในโรงเรียนและในตลาดเรายังหาเพื่อนที่จะคบเราอย่างจริงใจได้อีกมากมายขอให้เราเป็นคนดีเท่านั้น”
“ปัจจุบันและอนาคตของบางครอบครัวก็คาดคะเนได้ไม่ยากเลย เพียงแต่มองให้ลึกลงไปในตะกร้ากับข้าวที่เขาจ่ายตลาดมาเท่านั้นก็พอจะเห็นลางได้”
“ความยากจนเป็นดาบสองคมให้เราเลือกพลิกใช้ คมหนึ่งมันสอนให้เราเจียมตัว รู้จักประมาณตนแต่อีกคมหนึ่งของมันสั่งให้เราทะเยอทะยานหาญเหิม สุดแต่เราจะเลือกอยู่ในอำนาจบงการของคมใด”
“ความจริงของคนๆ หนึ่งไม่ใช่ความจริงของคนทั้งหมด”
“คนที่มีวิชาติดตัวยากนักที่จะอับจน แพ้คนยาก และไม่เสียเปรียบใครด้วย ถ้าไม่มีวิชาติดตัวเลยจะทำงานสูงๆ อะไรก็ไม่ได้ต้องเป็นคนหาเช้ากินค่ำ ติดอยู่กับดินกับทรายตลอดชีวิต พยายามเรียนไปเถอะหยก หมดสมองที่จะเรียนเมื่อไรค่อยหยุด”
“ฉันไม่เคยริษยาใครก็เพราะได้เรียนรู้จากก๋งว่า คนเราเมือเกิดมาต่างสิ่งแวดล้อม ต่างโอกาสและฐานะ องค์ประกอบของชีวิตก็ต้องแผกกันออกไป”
“สิ่งที่เห็นเมื่อวานหรือวันนี้ พอถึงพรุ่งนี้มันก็จะเปลี่ยนไปเพียงแต่ช้าหรือเร็ว เพียงบางส่วนหรือโดยสิ้นเชิงเท่านั้นเอง ไม่มีใครเหนี่ยวรั้งความเปลี่ยนแปลงไว้ได้หรอก”
“เกิดเป็นคนทั้งทีต้องให้มีคนรัก คนที่มีแต่ศัตรูหรือมีแต่คนชิงชังรังเกียจจะหาความสุขไม่ได้หรอกในชีวิตเขา เพราะจะถูกสาปแช่งถูกปองร้ายอยู่ตลอดเวลา ตัวเองก็มีความหวาดระแวงไม่สบายใจ ผิดกับคนดีที่ได้รับคำยกย่องสรรเสริญซึ่งเป็นเหมือนปุ๋ยที่ทำให้ชีวิตเจริญงอกงามยิ่งๆขึ้น”
“เราจะเพียงแต่รักและเคารพอยู่ในใจไม่ได้ ไม่พอ เราต้องหาโอกาสตอบแทนด้วยตามกำลังฐานะของเรา”
“ในตลาดของเราแห่งนี้มีชีวิต ชีวิตที่ผกผันยิ่งกว่านิยาย และชีวิตที่ราบเรียบ จืดชืดเสียจนไม่มีใครจดจำนำไปเล่าสืบทอดให้ฟังต่อๆกันไปอีก แต่มันก็เป็นชีวิตที่คนเราแต่ละคนต้องประสบพบพานอย่างไม่มีทางหลีกเลี่ยงให้พ้นได้ จะมีก็แต่เพียงว่า ใครจะโชคดีหรือโชคร้ายบนเวทีแห่งนิยายชีวิตเท่านั้น”
